Tadżykistan

Tadżykistan to nieodkryte, górzyste serce Azji silnie związane z odległą, perską kulturą. Państwo zamieszkałe przez hardych pasterzy, którzy na przestrzeni wieków nauczyli się, jak okiełznać otaczającą ich naturę, tak aby uczynić ją przystępną, nie naruszając jednocześnie jej ulotnego piękna...

Tadżykistan to kraj dla odważnych, dla tych, którzy pragną zmierzyć się z ośnieżonymi szczytami gór, dla tych, którzy wędrując od wioski do wioski pragną zapomnieć o życiu dyktowanym czasem, by minąwszy baśniowe jeziora, stanąć na pamirskim dachu świata...

Tadżykistan jest położony w środkowej Azji. Po jego zachodniej stronie sytuuje się Uzbekistan, na południu znajduje się Afganistan. Na wschód od opisywanego kraju są położone Chiny, a na północ Kirgistan. Państwo nie posiada dostępu do morza, panujący na jego terenie krajobraz można określić jako górzysty (wzniesienia zajmują ponad 90% dostępnego obszaru). Znajdują się tu Góry Ałajskie oraz Pamir. Powierzchnię Tadżykistanu szacuje się na 143 100 km², a stolica kraju, Duszanbe, sytuuje się w zachodniej części opisywanej jednostki terytorialnej.

Tadżykistan sytuuje się na granicy klimatu umiarkowanego kontynentalnego oraz podzwrotnikowego suchego. Roczna suma opadów atmosferycznych charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem ze względu na lokalizację. W południowych grzbietach Pamiru opisywana wielkość przekracza 1600 mm, a we wschodniej części wspomnianych gór oscyluje w okolicach 100 mm. Średnia temperatura powietrza w lipcu w rejonach kotlinnych wynosi 31ºC, ale wraz ze wzrostem wysokości może ona spaść nawet 10ºC. W lutym temperatury wahają się od -2 do -20ºC.

Tadżykistan to kraj, w którym bez problemu dostrzeżemy wpływy kultury islamskiej. Kobiety noszą stroje zasłaniające ciało od stóp do głów. Preferowane są długie spódnice, ale zdarzają się również spodnie. Kraj zamieszkują głównie Tadżykowie, ale na jego terenie pojawiają się także Kirgizi oraz Pamirczycy. Ostatnia z wymienionych nacji charakteryzuje się silnie rozwiniętym poczuciem tożsamości narodowej. Obywateli opisywanego kraju jednoczą powiązania z kulturą perską, która przez długi okres królowała na opisywanym terenie.

Szaszmakom to wariacja muzyczna rozpoczynający się partią instrumentalną, a następnie przeobrażająca się w nasr – sekcję wokalną skomponowaną z dwóch pieśni. W IX i X w. opisywany gatunek cieszył się ogromną popularnością, o czym świadczy znaczna liczba szkół specjalizujących się w szkoleniu artystów wykonujących Szaszmakom. Do dziś uznaje się, że tradycyjny zapis nutowy to jedynie niewielki element opisywanych utworów. Ich wartość duchowa musi natomiast zostać przekazana uczniowi przez mistrza, który spędził lata na zgłębianiu tajemnicy tej sztuki.

Językiem urzędowym Tadżykistanu jest tadżycki, który wyewoluował z języka perskiego. Uchodzi on za dosyć archaiczny. Dawniej zapisywało się go za pomocą alfabetu arabskiego, dziś używa się do tego celu jego łacińskiego odpowiednika. W opisywanym kraju przyda się również znajomość rosyjskiego. Rozwiąże ona większość problemów komunikacyjnych i pozwoli targować się o ceny produktów dostępnych na bazarach. W niektórych biurach turystycznych i ważniejszych ośrodkach możemy spróbować porozumieć za pomocą angielskiego.

Dominującą religią na terenie Tadżykistanu jest islam. 96% obywateli kraju określa się jako muzułmanów. Ok. 1,5% opisywanego społeczeństwa stanowią ateiści, następne w kolejności są osoby prawosławne oraz protestanci. W większości przypadków mieszkańcy kraju nie odnoszą się wrogo do przedstawicieli innych religii przybyłych zza granicy. Należy jednak pamiętać o respektowaniu tutejszych zasad, stosownie się ubierać i upewnić, że meczet, który chcemy odwiedzić, jest dostępny dla osób niewierzących.

Tadżykistan to kraj szanujący tradycję. Objawia się ona w strojach oraz w okazywaniu szacunku starszym pokoleniom. Tadżykowie dbają, aby podczas ceremonii przestrzegano poszczególnych rytuałów. Dlatego w trakcie wesela panna młoda siedzi ze spuszczoną głową i skrzyżowanymi na piersi rękoma. Jej postawa symbolizuje żal za straconą rodziną. W niektórych rejonach nowożeńcom przez 3 dni po ślubie towarzyszy tzw. wiedźma. Kobieta ma pilnować, by podczas jej obecności nie doszło do zbliżenia pomiędzy parą.

Na terenie Tadżykistanu pierwotnie znajdowało się imperium Baktrii i Sogdiany. Następnie opisywane rejony przejęli Arabowie, a po nich kolejno perska dynastia Samanidów oraz Mongołowie. W XVI w. kraj wszedł w skład chanatu Bucharskiego. W 1868 r. północna część państwa została zaanektowana przez Rosję. W 1921 r. ZSRR przejął władzę na całym krajem. Zależność ta utrzymywała się aż do 1991 r., w którym Tadżykistan ogłosił niepodległość. Mimo to do tej pory kraj uważany jest za rosyjską strefę wpływów.

Dla przeciętnego mieszkańca Tadżykistanu posiłek do pretekst do spotkania i odpoczynku. Dlatego obywatele kraju bez pośpiechu spożywają poszczególne dania, delektując się prostymi potrawami opartymi na ryżu, warzywach oraz mięsie wołowym lub baranim.

Tadżycki świat kulinarny jest pochodną wpływów rosyjskich, afgańskich oraz irańskich. Poszczególne posiłki nabierają tutaj znamion uczty. Rozpoczynają się od słodkich przekąsek. Są one serwowane w niewielkiej ilości, aby jedynie zaostrzyć apetyt na późniejsze potrawy takie jak zupy, dania mięsne. Bliski koniec zwiastuje pojawienie się na stole plov, narodowego dania Tadżyków. Za najpopularniejszy napój uchodzi zielona, relaksująca herbata serwowana często gościom jako symbol życzliwości i serdeczności.

Plov

Danie uchodzi za wizytówkę kuchni tadżyckiej. Składa się z ryżu, mięsa wołowego oraz słodkiej marchewki. Wymienione składniki są duszone na oleju bawełnianym. O smaku potrawy decyduje mieszanka przypraw do niej dodawanych. Kiedyś poszczególne elementy wchodzące w jej skład były owiane tajemnicą.

Szurbo

Szurbo to zupa, którą można przyrównać do rosołu. Warzywami dominującymi w jej składzie są marchewka i ziemniaki. Nietypową odmianą potrawy jest tzw. fatir szurbo. Znajdują się w niej kawałki rozmoczonego chleba. Szurbo cieszy się popularnością również w innych rejonach świata m.in. na Bałkanach.

Manty

Powyższe danie można spotkać w wielu krajach Azji centralnej m.in. w Uzbekistanie, Armenii i Afganistanie. Są to duże pierogi nadziewane cebulą oraz mięsem wołowym lub baranim. Gotuje się je na parze. Potrawę zazwyczaj spożywa się maczając ją w śmietanie. Nie dodaje się do niej przypraw.

Qurutob

Jest to danie bezmięsne. Do jego przygotowania niezbędny jest qurut. Nazwa ta określa ser, powstały w procesie suszenia jogurtu. Wymieniony składnik zalewa się wodą, a następnie miesza z kawałkami chleba. Finalny komponent potrawy stanowi złocista cebula oraz smażone warzywa.

Chałwa

Tadżycka odmiana chałwy jest wykonana z nasion sezamu. Pozostałe składniki deseru to syrop cukrowy oraz białka jajek. Tutejsza wariacja opisywanego deseru charakteryzuje się białym kolorem. Podobny typ chałwy serwuje się w Uzbekistanie. Regionalna nazwa dania brzmi lavz.

Samanu

Samanu jest przysmakiem wywodzącym się z kultury perskiej. Deser ma formę słodkiej masy wykonanej z ziaren pszenicy. Serwuje się go podczas święta Nowruz będącego odpowiednikiem europejskiego Nowego Roku. Przygotowanie potrawy zajmuje dużo czasu i trwa zazwyczaj kilka tygodni.

Sambusa Baraki

Przysmak ten ma formę okrągłego placka o zwiniętych rogach. Zazwyczaj faszeruje się go odpowiednio przyprawioną baraniną. Danie można nabyć na większości tadżyckich targów. Ponoć najlepiej smakuje, jeśli zostanie wypieczona w tandyrze, piecu, który znany był już mieszkańcom Mezopotanii.

Kattama

To kolejne z tadżyckich wypieków, które można nabyć na okolicznych straganach. Mają one formę niewielkich, płaskich, okrągłych ciastek. Smaży się je w głębokim oleju ze zwiniętych ułożonych warstwowo pasków. Przysmak ten pojawia się również na terenie Pakistanu i Turcji.

24 listopada na terenie Tadżykistanu obchodzony jest Narodowy Dzień Flagi. Towarzyszą mu liczne atrakcje m.in. maraton rowerowy w Duszanbe. Na terenie innych miejscowości odbywają się wykłady poświęcone historii kraju oraz symbolice elementów zawartych na tadżyckiej banderze.

Nouruz to perski Nowy Rok. Ze względu na swój unikalny charakter uroczystość została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO. Podczas równonocy celebruje się rozmaite tradycje. Jedną z nich jest nakrywanie stołu przedmiotami haft sin, mającymi moc przyciągania szczęścia.

Święto upamiętnia wydarzenia z 1991 r. Jego obchodom towarzyszą barwne pochody, w których biorą udział tadżyckie kobiety ubrane w stroje ludowe, niosąc tabliczki czekolady. W pokazach uczestniczą również dzieci, wykonując m.in. piosenki pochodzące z popularnych w kraju filmów hindi.