Bhutan to przepięknie usytuowane państwo naznaczone religią buddyjską i tradycyjnym podejściem do życia. Etykieta, język, sztuka i kultura kształtowane były dzięki bliskiemu sąsiedztwu z Tybetem. Stąd też pochodzą zamiłowania kulinarne i sposób obchodzenia świąt.
Piękne krajobrazy górskie, kryształowo czyste powietrze, niespotykana architektura i fascynująca religia – ten mały kraj ma wiele atrakcji, którymi może przyciągać turystów. I choć Buthan odwiedza jedynie 20 tys. osób rocznie, widoki które ma do zaoferowania, utkwią przybyszom w pamięci na zawsze.
Królestwo Buthanu ukryte jest we wschodniej części najwyższych gór świata, czyli Himalajów. Jako kraj południowoazjatycki leży pomiędzy Indiami a Chinami (dokładnie Tybetem - historyczną krainą geograficzną). Wspólne granice odpowiednio wynoszą: 605 km i 470 km. Jest jednym z najmniejszych państw kontynentu. Jego powierzchnia wynosi 47 tysięcy km², co plasuje państwo na 130 miejscu na świecie. Długość Buthanu to 300 km, a szerokość 150 km. To wysokogórskie państwo nie posiada dostępu do morza. Odległość do Zatoki Bengalskiej Oceanu Indyjskiego przekracza 500 km.
Położenie na ponad 1500 m n.p.m. warunkuje występowanie klimatu podzwrotnikowego górskiego. To powoduje piętrowe zróżnicowanie temperatur i opadów, czyli 3 strefy pogodowe. Południe ma charakter podzwrotnikowy monsunowy z porą deszczową z dużą ilością opadów – nawet 2000 mm oraz porą suchą. Temperatury latem to 30 °C, zimą 15 °C. Himalaje Małe z bardziej surowym klimatem mają o 2/3 mniej opadów i mroźniejszą pogodę. Himalaje Wielkie natomiast to mroźny klimat wysokogórski. Zimą temperatura spada do - 30 °C. Występuje mało opadów, a na wysokości 5 000 m n.p.m. jest granica wiecznego śniegu
Ze względów geograficznych, tak jak większość Himalajów, początkowo kulturę Bhutanu kształtował sąsiedni Tybet. Bardzo duży wpływ na życie społeczne ma tutaj religia buddyjska, a właściwie jej ostatnia faza - tantryzm. To ona warunkuje całe życie mieszkańców. Wiąże się z odziedziczonymi po przodkach zwyczajami. Szacunek do tradycji i życie w zgodzie z naturą stopuje rozwój gospodarczy. Mieszkańcy nie asymilują się kulturowo z innymi państwami będąc bardzo związani ze swoją przeszłością. Niezwykle hucznie obchodzą święta religijne pełne zagadkowych rytuałów, tańców, muzyki oraz uczt.
Sztuka Bhutanu jest anonimowa, dlatego to przede wszystkim oryginalne rzemiosło. Dotyczy przeważnie tematyki sakralnej, nie posiadając tym samym wartości estetycznej, a duchową. Wyroby z bambusa, drewna i tkanin zachwycą każde oko. Przykładem może być tangka, czyli zwijany obraz religijny z tradycyjną ikonografią czy plecionki włókiennicze oraz sakralne szaty z jedwabiu, które są dumą narodową. Powstaje wiele przedmiotów użytkowych ozdabianych srebrem, takie jak naczynia na alkohol czy przyborniki do tytoniu. Turystów zachwycą z pewnością drewniane dekoracje ścienne oraz architektura sakralna.
Językiem urzędowym kraju jest dzongkha. Posługuje się nim około 470 tysięcy ludzi. Klasyfikowany jest do rodziny języków chińsko-tybetańskich, ponieważ spokrewniony jest z kilkoma dialektami tybetańskimi. Niektórzy badacze klasyfikują go nawet jako jeden z nich. W wersji mówionej języki różnią się znacznie od siebie pomimo faktu, że w bhutańskich szkołach tybetański obowiązywał do lat 60. XX w. i mieszał się z mową rodzimą. Zapisywany jest w lokalnej odmianie pisma tybetańskiego zwanego dzioji. Ze względu na przeszłość historyczną, w Bhutanie wiele osób rozmawia także po angielsku.
Prawie 2/3 mieszkańców królestwa stanowią buddyści. Jego najpóźniejsza faza – tantryzm jest oficjalną religią państwa. Różni się ona od zwykłego buddyzmu wiarą, że nauki Buddy zawarto też w tantrach, czyli księgach ezoterycznych. Wyznawcy są bardzo religijni, biorą udział w skomplikowanych rytuałach przy takich okazjach jak narodziny, ślub, śmierć, choroba, podróż itp., kierują się naukami mistrzów, składają ofiary w świątyniach, biorą udział w pielgrzymkach, czczą relikwie. Inne wyznania - ponad 20% populacji to hinduiści, natomiast 2% wyznaje tradycyjne wierzenia plemienne (kult wód i gór).
Mieszkańcy mają duży szacunek do tradycji i religii. Etykieta i hierarchia określają wzajemne stosunki społeczne. Po narodzinach dziecka do domu przychodzą goście z prezentami. Lama nadaje noworodkowi imię i sporządza horoskop. Dopiero wtedy można je zarejestrować w urzędzie. Para uważana jest za małżeństwo po półrocznym mieszkaniu razem w domu panny młodej. Pogrzeby są najbardziej rytualnie obchodzonym świętem. Trwają tydzień wśród asysty mnichów, ciało na koniec jest palone, a prochy rozrzucane. Tradycja nakazuje także podczas wizyty w świątyni zostawić na ołtarzu ofiarę.
Najstarsze ślady zamieszkania tych ziem sięgają XX-XV w. p.n.e. Do XVII n.e. Bhutan nie był jednym państwem pomimo szerzonego tu buddyzmu tybetańskiego. Zwalczające się wzajemnie prowincje zostały zjednoczone w 1616 roku. Wprowadzono dwuwładzę – świecką i religijną. Targany wojnami domowymi, w 1772 i 1864 r. zaatakowali go Brytyjczycy. Druga walka zakończyła się oddaniem części ziem w zamian za rekompensatę. W 1907 wybrano pierwszego króla, skończyła się dwuwładza, a zaczęła monarchia. Sojusz z Indiami zagwarantował im pomoc polityczną i gospodarczą. W 2008 r. podpisano pierwszą konstytucję.
Kuchnia bhutańska jest niezwykle kolorowa, dietetyczna i zbliżona smakowo do indyjskiej czy nepalskiej. Składnikiem prawie każdej potrawy jest biały lub czerwony ryż oraz ostra papryka chili. Najchętniej pity napój to herbata w dwóch wersjach – z mlekiem i cukrem oraz z masłem i solą.
Wszystkim potrawom bhutańskim towarzyszy ryż (kiedyś były to kluski lub placki gryczane). Do wielu dań podaje się też sos z topionego sera. Szczególnie chętnie polewa się nim grzyby, ziemniaki, szparagi i liście paproci. Mieszkańcy wykorzystują podczas gotowania jadalne skarby lasu – pączki kwiatów, suszone algi rzeczne i bambus. Do wielu sosów dodaje się także mięso z jaka, wieprzowinę i wołowinę. Narodowym przysmakiem są suszone płaty mięsa. Na stołach bardzo rzadko występują natomiast ryby (ze względów religijnych). Wszystkie potrawy są przyrządzane na ostro. Brakuje za to słodyczy.
Papryka w sosie serowym
Zamiłowanie Bhutańczyków do ostrych potraw sprawia, że istotą narodowego dania jest papryka chili. Różne odmiany tych warzyw (zielone, czerwone i białe) świeże lub suszone podaje się w sosie serowym. Topiony ser pochodzenia krowiego lub jakowego powstaje w procesie usunięcia tłuszczu z twarogu.
Ragout z tłuszczu wieprzowego
Kolejnym ostrym daniem narodowym Bhutanu jest ragout, czyli gulasz, którego najważniejszym składnikiem są suszone na słońcu pasy powstałe z tłuszczu wieprzowego. Gotuje się je wraz z warzywami do wyboru: rzodkiewką, rzepą, suszoną papryką. To pożywne danie podawane jest oczywiście z ryżem.
Pierogi z mięsem
Ta niezwykle popularna potrawa nazywana lokalnie momo swoje pochodzenie zawdzięcza kuchni tybetańskiej. Te niewielkie pierożki nadziewane są przeważnie mięsem wieprzowym lub wołowym. Rzadziej farsz przyrządza się z serem lub warzywami. Przyprawiane są na ostro papryką chili.
Zupa makaronowa
Ten rodzaj zupy z długim makaronem pochodzenia tybetańskiego występuje w dwóch wersjach – mięsnej i wegetariańskiej. Jest popularną potrawą himalajską, przyrządzaną przeważnie w chłodne dni ze względu na obecność rozgrzewającej mieszanki ziół. Esencją bulionu są: szpinak, pomidory i grzyby.
Kabze
To właściwie jedyny deser jaki można znaleźć w Bhutanie. Brak zamiłowania do słodkości powoduje, że aby urozmaicić dietę mieszkańcy po posiłku jadają owoce lub (szczególnie podczas świąt) kabze, czyli suche racuszki przyrządzane w różnych kształtach.
