Gambia to kraj pełen ciepła, nie tylko z powodu panujących tu temperatur, ale również ludzi zachowujących podziały społeczne i wznoszących się ponad granice religijne. Otwartość mieszkańców ułatwia aklimatyzację w krainie błękitnej rzeki wijącej się do niezmierzonych otchłani Oceanu Atlantyckiego.
Gambia jest krajem o tajemniczej, niewiele mówiącej nazwie. Tym, którzy zdecydowali się poznać ją bliżej, kojarzy się z uśmiechem oraz gościnnością mieszkańców. W jej sztuce odbija się natomiast to, co pierwotne, plemienne,a od czego wszyscy pochodzimy...
Gambia, zwana również państwem rzeki, znajduje się w Afryce Zachodniej. Przepływająca przez nią rzeka, która nosi nazwę opisywanego kraju, dzieli wspomniane terytorium na część północną i południową. Stolicą państwa jest Bandżul, miasto usytuowane na zachodnim wybrzeżu Gambii obmywanym przez wody Oceanu Atlantyckiego. Od wschodniej, południowej i północnej strony kraj graniczy z Senegalem. Opisywany region jest najmniejszym państwem Afryki o powierzchni 11 295 km². Kształtem przypomina wąski, ale jednocześnie rozległy pas o długości ok. 400 km.
Gambia sytuuje się w strefie klimatu zwrotnikowego, którego cechą charakterystyczną jest duża dzienna oraz roczna amplituda temperatur. Temperatura najzimniejszego z miesięcy waha się od 10 do 20, a najcieplejszego od 30 do 35ºC. Z reguły na zachodnim wybrzeżu kraju jest chłodniej niż w innych partiach państwa. Dominują tam również silne wiatry, co wiąże się z bliskością oceanu. Pora deszczowa rozpoczyna się w Gambii w czerwcu i trwa do października. Roślinność kraju należy uznać za zróżnicowaną, najczęściej spotyka się tu jednak krajobrazy typowe dla sawanny.
Gambijczyków uznaje się za naród gościnny i chętny do niesienia pomocy. Klucz do zrozumienia mieszkańców kraju stanowi rozmowa, a żeby przebrnąć przez nią odpowiednio, należy wykazać się dużym dystansem do samego siebie. Poza tym społeczność tą cechuje swoiste podejście do pojęcia czasu. Wbrew pozorom wolniej znaczy tu szybciej. Warto pamiętać o tej zasadzie, ponieważ zbyt duże naciski w kwestii spełnienia jakieś prośby, mogą przynieść odwrotny do zamierzonego skutek. Jak w większości krajów afrykańskim, również w Gambii rodzina jest uważana za jedną z najważniejszych jednostek społecznych.
Gambijska muzyka to m.in. dźwięki reggae, które nawet jeśli czerpią z najnowszych trendów, noszą w sobie ślady tego, co pierwotne. Podobnie jest w kwestii tradycyjnych drewnianych masek i rzeźb cieszących się dużą popularnością wśród turystów. Do najbardziej znanych gambijskich artystów należy para malarzy: Baboucarra Etu Ndowa i Njogu Touraya. Ich dzieła charakteryzują się wykorzystaniem elementów naturalnych. Literatura gambijska opiera się natomiast na opowieściach familijnych oraz epickich poematach wyśpiewywanych przez griotsów.
Językiem urzędowym Gambii jest angielski. Bez problemu można porozumieć się za jego pomocą na terenie prawie całego kraju. Wyjątek od tej reguły stanowią jedynie maleńkie wioski, których mieszkańcy żyją w oddaleniu od dużych center turystycznych. W rejonach granicy z Senegalem duża część społeczeństwa posługuje się językiem francuskim. Istnieje również ponad dziesięć dialektów etnicznych używanych na terenie kraju. Najważniejsze z nich to: madinka, fula, wolof, jola oraz soninke. Każde z powyższych pojęć stanowi także nazwę plemienia, które posługuje się danym narzeczem.
Silne powiązania Gambii z kulturą arabską zadecydowały o fakcie, że religią dominującą jest tu islam. Jej wyznawców na terenie opisywanego państwa nie zalicza się do fanatyków, uchodzą oni za tolerancyjnych wobec innowierców. Chrześcijaństwo należy uznać natomiast za pozostałość po europejskiej, kolonialnej polityce. W obrębie państwa pojawiają się również wierzenie tradycyjne związane z animizmem tj wiarą w posiadanie przez istoty nieożywione oraz zwierzęta, duszy. Z ostatnią z wymienionych religii łączą się liczne przesądy np. przeświadczenie o istnienie ninki-nanki, pół smoka, pół demona.
Gambijczycy są narodem przywiązującym dużą wagę do tradycji, co unaocznia się m.in. w mocno zarysowanym podziale na grupy społecznym charakterystycznym dla większości plemion zamieszkujących kraj. Poszanowanie dla dawnych obyczajów odbija się także na ręcznie przędzonych materiałach, które kolorystykę i symboliką nawiązują do dziedzictwa poszczególnych szczepów. Dodatkowo w wielu wioskach do dziś można spotkać pieśniarzy wykonujących poematy opisujące wydarzenia z zamierzchłej przeszłości. Tło muzyczne tych opowieści tworzą dźwięki kory (harfy), kalabasu (afrykańskiej tykwy) lub bębnów djembe.
Początki Gambii związane są z kulturą arabską. W średniowieczu kraj wchodził w skład Songhaju. Mianem tym określano państwo zachodnioafrykańskie. Od XIV w. Gambia została wcielona do imperium Mali, którego władcy słynęli z hojności. Następnie państwo znajdowało się pod jurysdykcją portugalską. W XVII w. część kraju należała do Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Po licznych wojnach z Francuzami, Gambia stała się częścią imperium brytyjskiego. Oficjalnie kraj uzyskał niepodległość 18 lutego 1965 r. Pozostawał jednak pod władaniem brytyjskim jeszcze przez 5 lat, aż stał się niezależną republiką.
Restauracje gambijskie wypełniają zapachy potraw z całego świata. Znajdziemy tu oczywiście również dania typowe dla kuchni gambijskiej, ale zdecydowanie lepiej przespacerować się wśród straganów uginających się pod ciężarem świeżych owoców oraz orzeszków zarówno tych prażonych, jak i kokosowych.
Podstawowymi składnikami kuchni gambijskiej są: ryż, kukurydza, orzeszki ziemne i proso. Na śniadanie zazwyczaj spożywa się chura gerrte czyli ryż gotowany z orzeszkami ziemnymi, a na obiad gulasz z ryżem, prosem, kuskusem lub kassawą. Bliskość rzeki oraz oceanu wpływa na popularność wędzonych ryb, barrakud, homarów, ryb maślanych, ostryg, krewetek oraz innych owoców morza. Większość potraw jest spożywana przez członków rodziny z jednej miski za pomocą łyżki lub bez użycia sztućców. Tutejsza kuchnia uchodzi za sycącą i odżywczą.
Domada
Jest to danie typowe dla plemienia Mandika, które z czasem zyskało popularność na terenie całego kraju. Potrawa ta przypomina potrawkę, w której skład wchodzą m.in. pomidory, cebula, masło orzechowe, mięso (jagnięcina, wołowina, kurczak) lub ryba oraz ryż.
Yassa
Jest to danie wywodzące się z kuchni senegalskiej. Jego głównym składnikiem jest marynowany kurczak lub ryba. Wybrany komponent doprawia się cebulą, czosnkiem i sokiem cytrynowym, a następnie miesza z warzywami oraz standardowym dla gambijskiej kuchni, ryżem.
Supa kanja
Jest to potrawa, której nazewnictwo zdradza jej europejskie pochodzenie (słowo „sopa” oznacza po portugalsku zupa). Kanja natomiast odnosi się do rośliny tropikalnej o jadalnych owocach, zwanej okrą. Pozostałymi składnikami omawianej potrawy są: ryż, dowolny typ mięsa, cebula oraz olej palmowy.
Benechin
Jest to danie typowe dla plemienia Wolof. Nazwa potrawy w języku wspomnianej grupy etnicznej oznacza danie jednogarnkowe. Do sporządzenia benechinu potrzebna jest wołowina lub ryba. Wybrany produkt serwuje się z warzywami i doprawia dużą ilością świeżych, aromatycznych ziół.
Chakery
Jest to deser w formie puddingu, w którego skład wchodzi m.in. kuskus, mleko oraz ananas. Przysmak przygotowuje się poprzez zmiksowanie wszystkich ingredientów poza kuskusem. Kaszę, zalaną uprzednio gorącą wodą, dodaje się dopiero jako finalny składnik.
Lah
Jednym ze składników tego deseru jest baobab. Poza nim do sporządzenia potrawy wykorzystuje się m.in. kuskus, rodzynki oraz masło orzechowe. Przygotowanie dania nie jest trudne, ale wymaga dużej ilości czasu, ponieważ owoc baobabu należy uprzednio zalać wodą i odstawić na kilka godzin.
Futari
Jest to nietypowy mix warzywny, którego jednym ze składników jest jam czyli afrykańska, słodka odmiana ziemniaka, większa od swojego europejskiego odpowiednika. Kolejnymi ingredientami są m.in. mleko kokosowe, dynia oraz cebula. Danie serwuje się na gorąco, aby podkreślić walory smakowe warzyw.
Deser owocowy
Jednym z typowych gambijskich przysmaków serwowanych po posiłku głównym są owoce (może to być m.in. mango, gujawa, śliwki, papaja lub pomarańcze). Podaje się je zazwyczaj z wanilią lub dużą ilością cukru. Taki deser, pomimo że słodki, przynosi znaczne orzeźwienie w upalne dni.
