Egzotyczny, kojarzony z perskimi dywanami i religijno-kulturową mozaiką. Choć jest to kraj muzułmański, nie należy być uprzedzonym do Iranu. Od stuleci był on kulturalnym centrum regionu, kino irańskie święci triumfy na międzynarodowych festiwalach, a mieszkańcy są niebywale gościnni.
Nie taki Iran straszny jak go malują. To miejsce unikatowe pod każdym względem. Prawdziwa mieszanka orientalnych budowli, egzotycznych przypraw i barwnych kobiet, o twarzach i głowach przysłoniętych haftowanymi tkaninami. Przybyszów oczarują miejskie herbaciarnie i tętniące życiem bazary.
Iran do 1935 roku był nazywany Persją. To duży, górzysty kraj położony w Azji Południowo-Wschodniej. Oblewają go wody Morza Kaspijskiego oraz zatoki Oceanu Indyjskiego: Perską i Omańską. Graniczy od zachodu z Irakiem, Turcją, Armenią, Azerbejdżanem, a od wschodu z Turkmenistanem, Afganistanem i Pakistanem. Od Półwyspu Arabskiego Iran jest oddzielony cieśniną Ormuz. Długość linii brzegowej to 3180 km. Iran składa się z dwóch, dużych naturalnych regionów geograficznych. Są nimi południowo-wschodnia część Wyżyny Armeńskiej oraz otoczona wysokimi łańcuchami górskimi Wyżyna Irańska.
Iran znajduje się pod wpływem klimatu kontynentalnego. Wynika on z ukształtowania terenu i wysokich pasm górskich wewnątrz kraju. Państwo można podzielić na dwie strefy klimatyczne. Podzwrotnikową, która obejmują większość terytorium i zwrotnikową, wpływającą na klimat Zatoki Perskiej i okolic Morza Arabskiego. To jedno z najsuchszych miejsc na ziemi, a na pustyniach może nie padać nawet przez kilka lat. Wyjątek stanowią łańcuchy górskie, które są regularnie nawadniane przez opady. Iran najlepiej odwiedzić wiosną lub jesienią. Na przełomie sierpnia/września słupki skaczą powyżej 40 stopni.
Kultura irańska była przez długi okres przewodnią w regionie Bliskiego Wschodu Tym samym przez setki lat język perski postrzegano w kategoriach języka intelektualistów. Był w historii okres kiedy to cywilizacja perska miała istotny wpływ nawet na Europę czy Chiny. Kulturowe dziedzictwo Iranu nierozerwalnie wiąże się z religią. Od 1979 roku i rewolucji islamskiej, w państwie panuje teokracja. W ciągu swych długich dziejów, Iran dzielnie opierał się najazdom Arabów, Turków, Mongołów czy Europejczyków. Dzięki temu zachował swą tożsamość narodową, polityczną i kulturalną.
Sztuka Iranu zaczęła rozwijać się 5 tysięcy lat p.n.e. Przykłady charakterystycznych budowli można spotkać nie tylko w dawnej Persji, ale także w Syrii, Indiach, Chinach czy na Kaukazie. Irańczycy wielką wagę przywiązują do tradycji, Dlatego ich budowle muszą charakteryzować się 3 cechami: harmonią z naturą i otoczeniem, wykorzystaniem naturalnych zasobów regionu oraz odniesieniami do tradycji danej prowincji. Ważnymi zabytkami wpisanymi na listę UNESCO są Pałac Golestan w Teheranie i Grobowiec w Gonbad-e Kawus w okolicy ruin starożytnego miasta Dżordżan.
Oficjalnym językiem w Iranie jest perski. Posługuje się nim około 60 mln ludzi w Iranie, Afganistanie i Iraku. Jest uważany za lingua franca w regionie Środkowego Wschodu. Oprócz tego do rodziny języków irańskim zaliczamy kurdyjski (32 mln) i paszto (40 mln). Grupa ta wyodrębniła się około 1500 roku p.n.e. W rozwoju języków irańskich można przyjać 3 cezury czasowe, dzieląc cały okres na poszczególne etapy: staroirański (1500 – 300 r. p.n.e.) średnioirański (300 r. p.n.e. – 800 r. n.e.) nowoirański (od 800 r.).
Oficjalnym wyznaniem jest islam szyicki. W kraju żyje ponad 90% szyitów, chociaż w świecie arabskim to sunnici stanowią przewagę. Zasady obowiazują także turystów. Kobiety w miejscach publicznych muszą nosić chusty na głowie, obowiązuje zakaz noszenia krótkich rękawów, spódnic dekoltów - dozwolona jest długa spódnica do ziemi lub spodnie wraz z tuniką zakrywającą biodra. W oficjalnych kontaktach mężczyźni i kobiety nie podają sobie rąk. W komunikacji miejskiej istnieją specjalnie wydzielone strefy ze względu na płeć.
Wiele tradycyjnych zachowań Irańczyków wynika z religii. Przykładem jest ramadan – święty miesiąc postu. Wierzący poszczą przez cały dzień. Nie wolno im jeść ani pić aż do zachodu słońca. Nie ma taryfy ulgowej. Nawet palacze rezygnują z papierosów. Dla turystów oznacza to krócej otwarte restauracje i sklepy, dyskomfort podczas spożywania posiłków w miejscu publicznym i ścisk w komunikacji miejskiej, zwłaszcza pod koniec miesiąca, gdy całe rodziny zjeżdżają się, żeby świętować. Napiwki są popularne jedynie w luksusowych restauracjach– wtedy wynoszą 10%.
Tereny Iranu od początku I tysiąclecia p.n.e były zasiedlone przez Persów. Podbicie przez Arabów w VII w. spowodowało rozpowszechnienie islamu. Od połowy VIII w. zaczęły wybuchać w Persji powstania religijne, głównie o orientacji szyickiej, skierowanych przeciwko sunnickim kalifom. W XIX wieku Persja została półkolonią państw europejskich. Wraz z modernizacją kraju i napływem obcego kapitału przenikały do Persji nowe idee społeczno-polityczne i zaczęto domagać się reform. Podczas konferencji w Teheranie w 1945 mocarstwa zdecydowały o niepodzielności i niepodległości Iranu.
Kuchnia perska jest wciąż mało znana na świecie, ale każdy kto się z nią zetknął przyzna, że jest po prostu wyjątkowa Pełna w niej ciekawych smaków i pięknych kolorów. Do tego potrawy są bardzo zdrowe. Nic dziwnego, że Irańczycy są ze swojej kuchni po prostu dumni.
Dania kuchni irańskiej są zdrowe i aromatyczne. Zawierają wiele warzyw, owoców, ziół i przypraw. Podstawą potraw jest zazwyczaj ryż, słynny czasem chleb. Irańczycy zajadają się jagnięciną a żadna gospodyni nie może obejść się bez szafranu i wody różanej. Na długo, zanim ludzie zaczęli przywiązywać wagę do jakości produktów, Persowie doszli do wniosku, że dobra dieta nie powinna zawierać nadmiaru tłuszczów, czerwonego mięsa, skrobi czy alkoholu. Wierzyli, że te składniki zmieniają ludzi w złych, samolubnych brutali.
Dizzi
Potrawa ta stanowi skrzyżowanie rosołu z gulaszem. Dizzi podawane jest w glinianym, gorącym kociołku. „Zupa” gotowana jest na mięsie i składa się zwykle z ziemniaków, cieciorki, mięsa i grochu. Danie jest bardzo tłuste, ale sycące. Całość popija się tradycyjnym jogurtem z miętą – Doughiem.
Beryani
To smażone mięso wzbogacone aromatycznymi przyprawami i orzechami. Całość zawija się w irański chleb i przypomina popularnego kebaba, falafla. Efekt dopełnia talerzyk ze świeżą cebulą i mięta do zagryzienia. To bogactwo całkowicie różnych smaków zaskakująco dobrze ze się sobą komponuje.
kushk e badamjun
To propozycja dla wegetarian i wszystkich tych którym znudziło się jedzenie mięsnych potraw. Pod tą tajemniczą nazwą kryje się duszony bakłażan. Podaje się go z delikatnym sosem jogurtowo-majonezowym. Do zagryzienie niezbędny jest lavash – rodzaj chleba.
Fasenjin
To potrawa z mięsa drobiowego. Zwykle wybór pada na kurczaka. Mięso podaje się z ryżem i oblewa aromatycznym sosem z granatów i orzechów. Całośc smakuje wprost wyśmiecie. Orzechy przełamują intensywny smak kurczaka i dodają ciekawe wrażenie dla podniebienia.
"Irańskie faworki"
Niezwykle słodkie ciasteczka oblane miodem. Można je porównać do naszych rodzimych faworków. Słodycze te są niezwykle popularne zwłaszcza w okolicach Isfahanu, gdzie tworzy się specjalne lokale sprzedające tylko ten rodzaj łakoci. Faworki smakują jeszcze lepiej po dodaniu kardamonu i wody różanej.
Falude
Typowy perski deser składający się z lodów z cienkimi nitkami z makaronu. Smak makaronu jest całkowicie neutralny dla podniebienia. Dla wzbogacenia intensywności deseru zwykle dodaje się jeszcze sok z limonki lub zmrożony syrop. Obowiązkowym punktem programu jest oczywiście woda różana.
Gaz
Irańczycy nie ograniczają swojej diety do ryżu i mięsa. Wprost kochają słodycze. Gaz to słodki cukierek podobny do naszej polskiej mordoklejki o smaku wody różanej z pistacjami w środku. Na straganach gaz można spotkać w wersji okrągłych kawałków. Dla ozdoby posypuje się je cukrem pudrem.
Baklawa
To deser bardzo popularny w Turcji, na Bałkanach,ale także w Iranie. Ciastko listkowe przekłada się warstwami orzechów z cukrem lub miodem. Całość zapieka się, kroi w różnego rodzaju formy geometryczne i polewa lukrem. Dla efektu wizualnego, ciasteczka posypuje się orzeszkami pistacjowymi.
