Bogactwo Mali ma niewiele wspólnego z sytuacją gospodarczo-ekonomiczną kraju. Krwiste zachody słońce, pomarańcz niezmierzonego piasku, zieleń i brąz trawiastej sawanny, dorobek kulturowy wpisany na listę UNESCO. Nie istnieje waluta, za pomocą której można by wycenić te dobra.
Oglądając epopeje odnoszące się do Czarnego Lądy typu „Pożegnanie z Afryką”, marzymy o podróży do takiej właśnie Afryki, o przeżyciu czegoś innego, pierwotnego, czegoś, czego być może nie będziemy w stanie zrozumieć, ale co nas zauroczy nieodwracalnie. Sercem tej Afryki jest Mali.
Mali jest państwem położonym w północno-zachodniej części Afryki w regionie Sahelu. Graniczy z Mauretanią, Gwineą, Wybrzeżem Kości Słoniowej, Burkiną Faso, Nigrem, Senegalem oraz z Algierią. Nie posiada dostępu do morza, a jego powierzchnię szacuje się na 1 240 192 km². Północne krańce kraju docierają aż do Sahary, a przez południową część Mali przepływają rzeki Niger oraz Senegal. Nad pierwszą z nich położone jest Bamako, stolica państwa, uchodząca za jego bijące serce. Pod względem administracyjnym kraj jest podzielony na 9 regionów.
Mali znajduje się w dwóch obszarach klimatycznych. Na północy dominuje klimat zwrotnikowy suchy, natomiast na południu, suchy podrównikowy. Powyższe warunki geograficzne wpłynęły na to, że państwo pokrywają obszary mieniących się barwami pomarańczy i czerwieni pustyń oraz półpustyń. Jedynie w południowej części kraju pojawiają się krajobrazy charakterystyczne dla trawiastej i porośniętej nielicznymi acz okazałymi baobabami, mahoniowcami oraz puchowcami, sawanny. Opady są tutaj nieznaczne, a średnia roczna temperatura wysoka.
Dogonowie zamieszkują południowo-centralną część Mali. Dorobek szczepu doceniło UNESCO, wpisując dziedzictwo kulturowe i naturalne plemienia na swoją listę. Dogonowie zachwycają, ponieważ oparli się inwazji zachodniej kultury. Członkowie szczepu noszą barwne stroje z samodziału, a gdy przychodzi czas rytuałów wdziewają maski. Istnieje 65 rodzajów masek zależnie od pełnionej przez osobę funkcji oraz wykonywanej ceremonii. Jeśli będziemy mieli szczęście weźmiemy udział w tutejszym targu, gdzie muzyka kobiecych głosów, zapach znajdujących się na kramach produktów oraz ich barwy, oczarują zmysły.
Sztuka Mali to m.in. pierwotna, surowa muzyka odtwarzana za pomocą tak nietypowych instrumentów jak kora i ngoni. Prawdziwe przeżycia natury estetycznej czekają nas w kraju Dogonów. Powyższe plemię wytwarza wyroby rzeźbiarskie powiązane z wierzeniami religijnymi. Zazwyczaj są one schowane przed ciekawski wzrokiem turystów. Można je jednak podziwiać wewnątrz domów członków szczepu. Na pobliskich ścianach skalnych znajdują się natomiast malowidła wykonane za pomocą czarnej i białej farby oraz przy wykorzystaniu wypukłych elementów kamieni w celu oddania anatomii postaci.
Językiem oficjalnym Mali jest francuski i jego znajomość jest nieodzowna, jeśli chcemy wybrać się w podróż do tego kraju. Angielski na niewiele nam się tutaj przyda. Warto nadmienić, że na terenie Mali występuje również 13 języków narodowych, jak na przykład ten, którym posługują się Dogonowie. Obecność tak wielu języków w jednym państwie jest częstym powodem do żartów pomiędzy poszczególnymi grupami plemiennymi. Uznają oni za śmieszną zarówno wymowę sąsiadujących szczepów, jak niektóre i z używanych przez nie słów.
Religią dominującą w Mali jest islam. Wyznaje go ok. 90% tutejszego społeczeństwa. Na drugim miejscu plasują się wierzenia plemienne i animiści, a dopiero potem chrześcijaństwo. Malijczycy są raczej pozytywnie nastawieni do turystów, ale trzeba pamiętać, że religia odgrywa w ich życiu dużą rolę. Dlatego m.in. zaleca się, aby kobiety nosiły skromny i nieprowokujący strój. Na skutek wpływów zewnętrznych, sytuacja polityczno-religijna Mali jest dosyć niestabilna. Dlatego przed wyjazdem do tego kraju należy zapoznać się z bieżącymi wydarzeniami.
Malijczycy są społeczeństwem bardzo tradycyjnym. Przywiązują dużą wagę do takich ceremonii, jak zaślubiny stanowiących jeden z ważniejszych momentów ich życia. Po ulicach tutejszych miast krążą griots i jalis, wykonując pieśni, które kiedyś były zarezerwowany dla najznamienitszych obywateli. O przywiązaniu do tradycji świadczy również fakt, że Mali zamieszkuje wiele niezjednoczonych plemion zachowujących własny język oraz rytuały. Społeczeństwo jest mocno zdywersyfikowane, a poszczególne szczepy utrzymują podziały społeczne i darzą dużym szacunkiem członków dawnych, wielkich rodów.
Tereny, na których obecnie znajduje się opisywane państwo, zostały w miarę wcześnie zasiedlone. W XIII w. powstało Imperium Mali. Jego upadek nastąpił 400 lat później. W XIX w. przybyli tu Francuzi, tworząc jedną ze swoich licznych kolonii. Kraj uzyskał niepodległość w 1960 r. Podział na liczne plemiona nie ułatwiał zjednoczenia narodowego. Wybuchały kolejne powstania, bunty studentów tłumiono krwawo, do władzy dochodziły junty. W XXI w. walki nabrały charaktery religijnego. W styczniu 2013 r. Francuzi udzielili wsparcia oficjalnemu rządowi. Obecnie sytuację w kraju uznaje się za opanowaną.
Być może Mali jest krajem ubogim, ale na pewno nie można tego powiedzieć o jego kuchni. Tutejsze potrawy są skomponowane z niewielkiej ilości, ale idealnie połączonych składników. Ujmują prostotą i dowodzą, że smacznie i pożywnie nie musi oznaczać wystawnie.
Na kuchnię Mali składają się proso, ryż, fonio (z którego według wierzeń Dogonów powstał świat) ryby, liście szpinaku, baobabu oraz orzechy koli. Ten ostatni składnik jest niezwykle ważny dla mieszkańców kraju. Serwuje się go w trakcie uroczystości takich jak ślub lub powitanie nowo przybyłych na terenie wioski. Mężczyzna, starający się o rękę kobiety, powinien podarować jej rodzinie wspomniane orzechy. Najpierw zanosi się ojcu przyszłej panny młodej 3 orzechy, następnie 10, a po uzyskaniu ostatecznej zgody, kosz wypełniony tym specjałem.
Bouille
Jest to danie spożywane zazwyczaj na śniadanie. Składa się z płatków polanych słodkim mlekiem. Wyglądem przypomina nieco ryżowy pudding o niewielkiej gęstości. Potrawa ta cieszy się dużą popularnością w trakcie ramadanu, świętego miesiąca według wierzeń muzułmanów.
Fufu
Fufu, popularne na terenie zachodniej Afryki, powstaje poprzez gotowanie mąki pochodzącej z produktów bogatych w skrobie, a następnie ubijanie masy, aż uzyska postać zbliżoną do ciasta. Potem tworzy się niewielkie kulki i zanurza je w sosie lub zupie. Fufu charakteryzuje się słodkawym smakiem.
Maafe
Maafe jest potrawą charakterystyczną dla jednego z malijskich plemion, Bambara. Danie cieszy się popularnością na terenie zachodniej Afryki. Jego skład zależy od regionu. Nie musi zawierać mięsa, często natomiast jego komponentami są pomidory, cebula, czosnek. W Mali gulasz ten spożywa się z fonio.
Ryż jollof
Jest to proste, ale bardzo smaczne danie złożone m.in. z ryżu, kurczaka, cebuli, czosnku, pomidorów oraz ostrej papryki. Zwykle przygotowuje się je, wykorzystując do smażenia olejek kokosowy. Niektórzy określają ryż jollof mianem afrykańskiego risotta.
Maasa
Jest to ciasto z prosa uformowane w kulki, na zewnątrz chrupiące i miękkie w środku. Smak deseru określa się jako słodki. Danie można spożywać jako przekąskę lub w formie dodatku do zupy. Czasami mąkę wytwarzaną z prosa zastępuje jej ryżowy odpowiednik.
Kuli kuli
Kuli kuli to smażone w głębokim oleju biszkopty, których głównym składnikiem są orzechy ziemne. Ważnymi komponentami deseru są również przyprawy, zwłaszcza pieprz ziemny. Danie cieszy się dużą popularnością w Mali oraz w Nigerii. Czasami dodaje się je do sałatek.
Meni meniyong
To przekąska o słodkim smaku, której głównym składnikiem jest sezam oraz miód. Jest ona dosyć prosta w wykonaniu: wystarczy upiec w odpowiedniej temperaturze ziarna, a następnie połączyć je z rozgrzanym miodem zmieszanym z masłem. Całość kroi się w podłużne paski.
Djablani
Djablani nie jest typowym deserem, ale warto wspomnieć o tym malijskim napoju wykonanym z soku hibiskusa, baobabu lub przygotowanym na bazie imbiru. Jest on bardzo orzeźwiający, a jego niecodzienne składniki tworzą kompozycję, która zdefiniuje nam na nowo pojęcie "smaków Afryki".
