Ruiny miast starożytnych Partów, pozostałości dawnych świątyń, skarbców i budowli zamieszkiwanych przez ludy irańskie, okazałe mauzolea oraz współczesna architektura z nowoczesnymi ośrodkami nauki i kultury – oferta kulturowa Turkmenistanu zachwyci każdego pasjonata barwnego Orientu.
Malownicze klify i kaniony w regionie dawnej zatoki Kara-Bogaz Goł, siedem rezerwatów chroniących unikalną turkmeńską przyrodę, najdłuższy kanał nawadniający świata o dł. 1100 km, Pieczary Baheaardeńskie z podziemnym, ciepłym jeziorem – to tylko niektóre z turystycznych atrakcji Turkmenistanu.
Położony w Środkowej Azji, nad Morzem Kaspijskim, Turkmenistan graniczy z: Afganistanem, Uzbekistanem, Kazachstanem i Iranem. Przeważająca część kraju jest nizinna, co wynika z położenia na obszarze Niziny Turańskiej. Postępujące pustynnienie i monotonię krajobrazu urozmaicają góry Kopet-Dag na południowej granicy z Iranem (najwyższy szczyt to Kuh-e Rize o wys. 2942 m n.p.m.) oraz krajobraz nadmorski z widowiskowymi klifami, słonymi bagnami, ale także z piaszczystymi plażami. Mało rozbudowaną sieć rzeczną zastępują liczne kanały nawadniające. Turkmenistan leży w obszarze aktywnym sejsmicznie.
W Turkmenistanie panuje klimat kontynentalny, wybitnie suchy. Charakterystyczną jego cechą są wybitnie upalne lata, podczas których niejednokrotnie temperatura przekracza 30°C, a na pustyni dochodzi nawet do 50°C. Zimą natomiast temperatura w Turkmenistanie spada do około -4°C. Zdarzają się również o wiele niższe temperatury, zwłaszcza w rejonach górskich. Na pustyni do zjawiska powszechnego należą jesienne i wiosenne burze piaskowe, a w górach wieje gwałtowny i ciepły wiatr fenowy. Opady są tutaj niewielkie i częstsze na obszarach górzystych, stąd powszechny system nawadniający.
Bogactwo śladów przeszłości kraju, sięgającej w Turkmenistanie głębokiej starożytności, przekłada się na ogromną ilość zabytków i miejsc wartych odwiedzenia. Najwyższej klasy obiektem, jakim może poszczycić się państwo są wpisane na światową listę UNESCO ruiny Kunia – Urgencz oraz Państwowy Park Historyczny i Kulturowy staroperskiego ośrodka Meru (UNESCO). Obowiązkowym punktem odwiedzin jest też położona na południu stolica – Aszchabad – największe miasto w państwie, założone w 1881 r. Stolicą stało się w 1924 r. To największy ośrodek kulturalny w kraju z licznymi i ciekawymi muzeami.
Przepych i bogactwo zdobień w typowo azjatycko-bliskowschodnim charakterze – oto główne cechy sztuki w Turkmenistanie. Położenie kraju na obszarze dawnego szlaku handlowego, zwanego jedwabnym sprawiło, że państwo od wieków było istotnym punktem zarówno handlowym jak i kulturowym. Na szczególną uwagę, oprócz monumentalnej turkmeńskiej architektury i zdobnictwa zasługuje sztuka tkania dywanów. W piękne dzieła wyposażyć się można w sklepie w stolicy kraju. Tutaj znajduje się również Muzeum Sztuki z imponującą ekspozycją dywanów, z wykonywanym przez wiele pokoleń eksponatem ważącym ponad 900 kg.
Urzędowym językiem w Turkmenistanie jest wywodzący się z grupy języków tureckich, turkmeński. Oprócz Turkmenistanu, gdzie posługuje się nim ok. 3,4 mln ludzi, jego użytkownikami są też Afgańczycy, Irańczycy i niektórzy mieszkańcy Turcji. Do jego zapisu używa się opartego na alfabecie tureckim alfabetu łacińskiego bądź cyrylicy lub alfabetu arabskiego. Liczną mniejszością w Turkmenistanie są Uzbecy, Rosjanie, Kazachowie, Ukraińcy i Ormianie, stąd drugim najpopularniejszym językiem jest tutaj rosyjski. Język angielski nie należy tutaj do najpowszechniejszych, używa się go w niektórych hotelach.
Główną religią Turkmenistanu jest islam. Ponad 93% społeczeństwa to muzułmanie, wyznawcy tradycyjnego islamu sunnickiego. Chrześcijanie zaliczają się do mniejszości. Łącznie stanowią grupę mieszkańców nie przekraczającą 6% społeczeństwa. Najbardziej popularnym wyznaniem chrześcijańskim w Turkmenistanie jest prawosławie (5,3%). Wyznawcy protestantyzmu nie przekraczają liczby 30 000 osób, co stanowi ok. 0,5% populacji. Turkmenistan jest krajem islamskim, w którym poza Koranem podstawę wychowania stanowi „Księga ducha”, napisana przez byłego prezydenta, Saparmyrata Nyýazowa.
Turkmenistan to państwo islamskie o bardzo mocnym przywiązaniu do tradycji. Po przebrnięciu przez zasady biurokracji i spełnieniu wszystkich obowiązków upoważniających do otrzymania wizy turkmeńskiej, przyswoić należy sobie naczelne zasady dotyczące etykiety i zwyczajów w krajach muzułmańskich. Dotyczy to przede wszystkim odpowiedniego stroju, powściągliwości w publicznym okazywaniu uczuć i poszanowania zwyczajów panujących w muzułmańskim miesiącu postu – ramadanie. Trasę podróży, noclegi i transport należy szczegółowo zaplanować już w momencie ubiegania się o wizę.
Pierwsze ślady osadnictwa na ziemiach wchodzących w skład dzisiejszego Turkmenistanu sięgają głębokiej starożytności. W pierwszym tysiącleciu p.n.e. ziemie były zasiedlane przez ludy irańskie, Partów i Dachów, którzy zajmowali się przede wszystkim uprawą ziemi oraz zakładali pierwsze miasta, dając początek późniejszemu królestwu Partów. W IV w. p.n.e. ziemie weszły w skład imperium Aleksandra Wielkiego. W VI w. n.e. na terenie kraju pojawili się Turcy, później Arabowie. W XIII w. ziemie podbił mongolski Czyngis-chan, następnie Persowie i Uzbekowie. Od XIX w. do 1991 r. kraj podlegał Rosji.
Aromatyczna i sycąca – tak w wielkim skrócie opisać można orientalną kuchnię turkmeńską, która najwięcej zawdzięczać może kulinarnym tradycjom Centralnej Azji. Wspaniałe szaszłyki, warzywa i owoce oraz tradycyjne chlebki i doskonałe słodycze – oto najbardziej powszechne smaki turkmeńskie.
Ze względu na trudne warunki panujące w kraju kuchnia Turkmeńska jest stosunkowo prosta. Uprawa warzyw i owoców możliwa jest w Turkmenistanie jedynie w oazach. Tam też znajdziemy potrawy najbardziej urozmaicone smakowo, wzbogacone o liczne warzywa, owoce i ryby. Na obszarze całego kraju dominuje natomiast mięso, zazwyczaj baranina lub jagnięcina przyrządzane na najrozmaitsze sposoby. Popularne są gulasze i smażone szaszłyki popijane mlecznymi koktajlami. W Turkmenistanie zasmakować można przepysznych dań mącznych i wyśmienitych słodkości o niespotykanym, orientalnym smaku.
Kiufta – szurpa
Ta lokalna potrawa zyskała w Turkmenistanie dużą popularność. Pod egzotyczną dla Europejczyka nazwą dania kryje się gęsta zupa z mięsem i warzywami, przygotowywana na baraninie, podawana łącznie z przyprawionymi pulpetami jagnięcymi. Potrawa aromatyczna, bogata smakowo i niezwykle pożywna.
Chleb çörek
To jeden z popularniejszych rodzajów pieczywa w Turkmenistanie. Płaskie chlebki, posypywane przeróżnymi przyprawami najlepiej smakują tuż po wypieczeniu. Oryginalne ciasto, które przechowywać można w lodówce przez kilka dni, wyrabia się na kozim mleku i formuje na kształt niewielkich placuszków.
Lula – kebab
Jednym z popularniejszych mięs, obok baraniny, jest w Turkmenistanie jagnięcina. Ze względów religijnych nie jada się tutaj wieprzowiny. Lula – kebab to popularne kotlety jagnięce. Swój smak danie zawdzięcza bukietom przypraw, które dodawane są do mięsa oraz warzywom z którymi serwuje się kotlety.
Pilaw
Potrawa której odmienne wersje spotkać można w różnych regionach kraju. Różnorodność ta wynika z możliwości różnych kompozycji składników używanych do przygotowania pilaw. Danie bazuje na ryżu z warzywami, który serwuje się razem z lekko marynowaną baraniną albo z różnymi gatunkami ryb.
Drożdżowe rogaliki z churmą
Owoce churmy, której trudno szukać w naszych rodzimych sklepach, doskonale sprawdzają się w roli nadzienia. To one budują niepowtarzalny smak delikatnych, drożdżowych rogalików wypiekanych złotawego koloru. Nadzienie słodkich rogalików przypomina nieco mieszankę moreli i słodkiego pomidora.
Bakława
To jeden z bardziej popularnych, niezwykle smacznych i bardzo słodkich deserów rozpowszechnionych na terenie Azji Mniejszej oraz Bałkanów. Bakławę przygotowuje się z listkowego ciasta filo, przekładanego mieszanką siekanych i zatopionych w maśle i słodkim syropie orzechów.
Nawat
Bardzo popularny i niezwykle prosty w przygotowaniu przysmak turkmeński. Nawat jest rodzajem topionego cukru, przypominającego karmel. W konsystencji płynnej dodawany jako polewa do ciast i deserów. W wersji twardszej serwowany samodzielnie. Jego smak często wzbogaca się aromatyczną wodą różaną.
Chałwa
Ten najbardziej rozpowszechniony na świecie, pochodzący z Iranu wyrób cukierniczy znajduje grono ulubieńców także w Turkmenistanie. Lokalnym przysmakiem jest tutaj chałwa przygotowywana z karmelu połączonego ze słodką miazgą z korzeni rośliny czeresz. Dodatek stanowią aromaty i słodkie przyprawy.
