Uzbekistan urzeka swoimi zabytkami, fascynującą kulturą oraz bogatą historią. Na każdym kroku spotkamy się tam z życzliwością tubylców i będziemy mieli okazję poznać miejscowe tradycje. Po całodniowym zwiedzaniu dopieszczą nas lokalne kulinaria, których smak zachwyca najbardziej kapryśnych smakoszy.
Uzbekistan to miejsce, gdzie na własnej skórze możemy poczuć powiew dawnej potęgi Środkowej Azji. Zapierające dech w piersiach zabytki, monumentalne meczety i medresy oraz bajeczne domy. To wszystko pozwala nam się przenieść do czasów, gdy Jedwabny Szlak przeżywał swoją świetność.
Uzbekistan leży w Azji Centralnej między rzekami Amu-darią i Syr-darią. Jest to państwo podwójnie śródlądowe, tzn. nie posiadające dostępu do morza oraz graniczące wyłącznie z państwami śródlądowymi. Kraj sąsiaduje z Afganistanem, Kazachstanem, Kirgistanem, Tadżykistanem i Turkmenistanem. Powierzchnię Uzbekistanu zajmują w większości równiny, natomiast góry oraz przedgórza stanowią 20% terenu. Znajdziemy tam Góry Ałajskie, a także Tienszan, do którego należy najwyższy szczyt państwa – Hazrat Sulton (4634 m n.p.m.). Na terenie Uzbekistanu występują także: pustynia Kyzył-kum i Kotlina Fergańska.
Kraj położony jest w strefie klimatu umiarkowanego kontynentalnego o odmianie suchej i ciepłej. Na pogodę Uzbekistanu duży wpływ ma brak dostępu do morza oraz ogromny teren lądu azjatyckiego. Zimy są tam chłodne ze średnią temperaturą wynoszącą ok. 3°C. Amplituda dobowa jest jednak wysoka i w nocy temperatury często spadają do -10°C. Lata są natomiast upalne i suche. Temperatury powietrza średnio oscylują w granicach 26°C na północy oraz 32°C na południu. Na obszarach pustynnych upały dochodzą do 50°C. Uzbekistan jest suchym państwem, a suma rocznych opadów waha się tam od 100 do 200 mm.
Kultura uzbekistańska narodziła się z połączenia kultur: turkijskiej, perskiej, koczowniczej, osiadłej, uzbeckiej i tadżyckiej. Na funkcjonowanie kraju ogromny wpływ miały także setki lat tradycji islamskiej oraz ideologia Związku Radzieckiego (Uzbekistan był jedną z republik ZSRR). Państwo stanowi również kwintesencję kultury Azji Środkowej i przypomina historię Jedwabnego Szlaku, na którym kwitnął niegdyś handel między Chinami a Europą i Bliskim Wschodem. Obecnie Uzbekistan zamieszkują w 80% Uzbecy, czyli tubylcy oraz Rosjanie, Tadżycy, Kazachowie, Karakałpacy, a także Tatarzy.
Zabytki Uzbekistanu stanowią najpiękniejsze perły architektoniczne Azji Środkowej. Stałymi punktami turystycznymi są tutaj Samarkanda, Bukhara i Chiwa. Samarkanda oferuje bajeczny kompleks medres – Registan, czyli serce starożytnego miasta. Znajdziemy tu także mauzolea Timurydów i zapierające dech w piersiach meczety, z czego największym jest Bibi-Chanin. W Burkharze da się wyczuć w powietrzu klimat Jedwabnego Szlaku, a Arka – monumentalna, kamienna forteca z V wieku wprawia w zachwyt. Starówka Chiwy fascynuje natomiast ponad 50-cioma zabytkowymi budowlami oraz szeregiem malowniczych domów.
Językiem urzędowym w Uzbekistanie jest uzbecki, chociaż miejscowa ludność często posługuje się również rosyjskim i tadżyckim. W największych ośrodkach turystyczny można też porozumieć się za pomocą angielskiego i francuskiego. Język uzbecki wywodzi się z rodziny języków tureckich. Na jego obecny kształt silny wpływ miały języki: perski, arabski oraz rosyjski. Od roku 1927 język ten był zapisywany alfabetem arabski, a następnie łacińskim. Od 1940 r. do zapisu stosowano cyrylicę, a od 1992 alfabet został oparty na angielskim wariancie pisma łacińskiego, choć wciąż można spotkać zapisy cyrylicą.
Dominującą religią w Uzbekistanie jest islam – muzułmanie stanowią ok. 97% społeczeństwa. Wedle konstytucji jest to kraj świecki, ale warto pamiętać, że szczególnie w niektórych miejscach należy zachować się zgodnie z zasadami przeważającej religii np. podczas zwiedzania meczetów, powinno się zadbać o odpowiedni ubiór. W najbardziej atrakcyjnych turystycznie miejscach można jednakże zauważyć liberalne podejście do stroju. Zakup alkoholu nie stanowi tam problemu, a po mieście nożna chodzić w krótkich spodenkach i z odkrytymi ramionami. Inne występujące tu religie to prawosławie i protestantyzm.
Dla mieszkańców Uzbekistanu najważniejsza jest rodzina i gościnność. Zgodnie z tradycją kobiety zajmują się domem oraz opiekują się dziećmi i starszymi. Mężczyźni trudnią się natomiast rzemiosłem, handlem, czy rolnictwem, a ich głos jest decydujący niemal w każdej kwestii. Często zdarza się, że tubylcy zapraszają gości na obiad lub kolację już razem z noclegiem. Aby nie urazić domowników należy przyjąć zaproszenie, a wchodząc do domu wypada zdjąć buty. Obuwie nie jest mile widziane głównie ze względu na pięknie wyszywane dywany, które służą do spania, czy zajmowania miejsca podczas posiłku.
Powstanie pierwszych starożytnych królestw Baktrii i Sogdiany na terenach Uzbekistanu datuje się na I tysiąclecie p.n.e. W VI w. p.n.e. obszary te zostały podbite przez perskich władców, a następnie przez Aleksandra Macedońskiego. Później wielkiego znaczenia zaczął nabierać Jedwabny Szlak. Tereny Uzbekistanu przez wieki były najeżdżane przez Arabów, irańskie imperia, czy wojska Czyngis-chana. Koczownicze plemiona uzbeckie zawładnęły krajem w dopiero w XV w. W 1924 r. utworzona została Uzbecka Socjalistyczna Republika Radziecka, a po wielu latach, w 1991 r. Uzbekistan uzyskał niepodległość.
Uzbekistańskie targowiska uginają się od najlepszej jakości produktów i zachwycają barwami owoców i warzyw. Smakowite mięsa w towarzystwie ciekawych składników wyczarowują przepyszne dania o bogatym smaku, a rytualnie parzona herbata zamienia zwykły posiłek w ucztę, która zdaje się nie mieć końca.
W kuchni uzbekistańskiej królują mięsa. Podstawą niemal każdej potrawy jest jagnięcina, wołowina, czy drób. Żadne danie nie może się natomiast obejść bez lepioszki. Jest to okrągły, rumiany chlebek, który wypieka się w piecu opalanym drewnem. Dodatki do posiłków często uzależnione są od rejonu, a te najbardziej popularne to rodzynki, pigwy, groch, czy kwaśnica. Uliczne targowiska przesiąknięte są świeżymi owocami, warzywami oraz ziołami. Można skosztować soczystych melonów, śliwek, moreli, czy brzoskwiń. Prawdziwą świętość stanowi tam jednak herbata, którą pije się wyłącznie z małych miseczek.
Plov
Plov to tradycyjne danie Uzbekistanu, które np. serwuje się mężczyznom przed uroczystością ślubu. Potrawa składa się z ryżu, baraniny, warzyw i pikantnych przypraw. Całość gotuje się warstwami i podaje się na wielkim talerzu. Plov ma aż 40 wersji, więc w innym miejscu może już smakować inaczej.
Samsa
Będąc w Uzbekistanie warto skosztować samsy. Jest to pyszne ciasto nadziewane mięsem, warzywami bądź serem. Do przygotowania ciasta potrzebne są: mąka, masło, kwaśna śmietana, jajka, ojej i sól. Warzywne nadzienie często stanowi dynia z cebulą, a wszystko przyprawia się chili, cukrem i kminkiem.
Lagman
Lagman to pyszne danie przypominające w konsystencji gęstą zupę lub sos. Podstawą potrawy są kawałki wołowiny, które dusi się w wywarze z warzyw: pomidorów, marchwi, czy papryki. Zupę przyprawia się aromatycznymi przyprawami oraz ziołami i serwuje się z makaronem przypominającym kluchy bądź ryżem.
Szaszłyk
Szaszłyk to sztandarowe danie Uzbekistanu, które można spotkać na każdym kroku. Istnieje wiele wariacji tej potrawy. Szaszłyki przyrządza się z kawałków mięsa lub z mięsa mielonego. Najczęściej używa się baraniny lub wołowiny, lecz odważni mogą spróbować także grillowanych jąder byka.
Chałwa Unli
Chałwa jest specjalnością kuchni uzbekistańskiej. Deser intryguje swoim smakiem i w miarę jedzenia coraz bardziej wciąga. Przysmak przygotowuje się z mąki, masła, orzechów, cukru, wody i mleka. Składniki smaży się na patelni do uzyskania złotego koloru, a następnie całość wkłada się do lodówki.
Ciasteczka sezamowe
Ciasteczka sezamowe to smaczny i łatwy w przygotowaniu deser. Ciasto przyrządza się z masła, cukru, proszku do pieczenia, jajek, oleju anyżowego, mleka oraz mąki. Za nadzienie służą jajka wymieszane z olejem anyżowym i nasionami sezamu. Całość zapieka się w piekarniku do uzyskania brązowego koloru.
Ciasto migdałowe
Ciasto migdałowe to deser, który idealnie komponuje się z uwielbianą przez mieszkańców Uzbekistanu herbatą. Smakołyk przyrządza się z masła lub margaryny, brązowego cukru, jajek, mąki, sody oczyszczonej, soli i oczywiście migdałów. Czasami dodaje się skórkę z cytryny lub przyprawy takie jak cynamon.
Baklava
Baklava to popularny deser, który najprawdopodobniej wywodzi się z Azji Środkowej. Przysmak to ruloniki stworzone z bardzo cieniutkiego ciasta i nadziane słodkim farszem. Aby przyrządzić ten wspaniały deser potrzebne są: cukier, woda, sok z cytryny, mąka, jajka, sól, skrobia, orzechy i masło.
